---

40 ROCZNICA WYBORU KAROLA WOJTYŁY NA STOLICĘ PIOTROWĄ

Dzień 16 października 2018r. miał szczególny wymiar. To tego dnia 40 lat wcześniej na tronie Stolicy Piotrowej w Watykanie zasiadł Polski Kardynał – Biskup Krakowski Karol Wojtyła.

Jako Metropolita Krakowski często przybywał do naszych miejscowości, spełniając swoje duszpasterskie obowiązki, jako biskup bierzmujący młodzież, wizytator parafii, jako kapelan oazowy czy jako uczestnik głównych archidiecezjalnych obchodów milenium Chrztu Polski, które miały miejsce w Sidzinie w 1966r.

FOTOGALERIA: http://www.sidzina.parafia.info.pl/?p=main&what=254

---

Skansen w Sidzinie w dniach 15-16 września

i Europejskie Dni Dziedzictwa

Obchody corocznych Europejskich Dni Dziedzictwa w dniach 15-16 września na terenie gminy Bystra-Sidzina miały szczególny wymiar ze względu na świętowaną w tym roku rocznicę 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości.

Jak co roku organizacją tego przedsięwzięcia zajął się Skansen w Sidzinie – Muzeum Kultury Ludowej. Chętni do zobaczenia odnowionych ekspozycji mogli je w tym czasie zwiedzić za darmo, a w niedzielę od godzin południowych na terenie skansenu w ramach V edycji konkursu „ Kultura i Folklor Podbabiogórza”- organizowanego corocznie przez Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania ” Podbabiogórze ” z Suchej Beskidzkiej. Swoje programy prezentowały najwspanialsze kapele i zespoły regionalne z terenu powiatu suskiego. Pośród rozbrzmiewającego śpiewu i różnorodnych tańców można było podziwiać spektakle traktujące o tradycjach, zwyczajach i wesołych wydarzeniach z terenu Podbabiogórza. Na plenerowej scenie można było zobaczyć: zespół „ Zobielsko Gromada” z Białki, zespół „ Cieślica” z Zawoi, „ Kapelę spod Jałowca” ze Stryszawy, muzykantów z Suchej Beskidzkiej, zespół dziecięcy „Gronie” z Łętowni, zespół dziecięcy „Budzowskie Kliszczaki” z Budzowa oraz grupy śpiewacze z Jordanowa i Sidziny.

Gwara, muzyka śpiew i taniec jest dla nas dziedzictwem, którego wartości tak na co dzień nie zdajemy się nie dostrzegać – jest naturalną częścią bytu. Warto zatem było zobaczyć i posłuchać starych melodii, tańców, podziwiać tradycyjne instrumenty, czy kościelne ubiory – zwane strojami regionalnymi, w najlepszym wydaniu, by uzmysłowić sobie wartość tego „ skarbu”, który przetrwał przekazywany z pokolenia na pokolenie.

Następnym punktem dnia było otwarcie wystawy pt. „ Mieszkańcy Bystrej i Sidzina na drodze do wolności”. Wystawa zawiera fotografie, dokumenty i opisy historii losów ludzi walczących w I wojnie światowej na różnych frontach – rozsianych po całym globie mieszkańców naszych miejscowości.

Głównym punktem popołudniowej części uroczystości było widowisko historyczne traktujące o wydarzeniach z czasów I Wojny Światowej. Pomimo iż nasze tereny nie zostały doświadczone bezpośrednimi działaniami wojennymi, to mieszkańcy z terenu Bystrej Podhalańskiej i Sidziny brali czynny udział w działaniach wojennych jako żołnierze w armii austriackiej czy legionów, walcząc na wielu frontach, w różnych częściach świata, stając się tym samym częścią wielkiej historii.

W pierwszej scenie można było zobaczyć, jak do żyjącej normalnym życiem wsi przybywają urzędnicy wojskowi. Przychodzą do wójta wsi, bo to on miał za zadanie wyznaczyć do służby w wojsku zdolnych do walki mężczyzn. Na początek na front szli ci, którzy niedawno odbyli służbę w wojsku, a potem inni – wszyscy zdolni do walki mężczyźni w wieku od 16 do 50 lat.

Matki chciały wykupić synów od tego obowiązku, gdyż bały się okropieństwa wojny i tego, że już nigdy więcej ich nie zobaczą. Wójt jednak nie przyjął żadnej formy zapłaty, a na dowód że jest człowiekiem prawym na front wysłał też swojego syna.

Chłopi zostali rozdysponowani do różnych pułków i poszli w świat na Wielką Wojnę. Część z nich służyła w Legionach Polskich, walcząc na froncie wschodnim i zdobywając uznanie za waleczną postawę. Niektórzy uszli z życiem, inni zginęli, a jeszcze inni dostali się do niewoli i sybirskich łagrów.
Ci, którzy zawędrowali pieszo na zachód służąc w austrowęgierskiej armii brali udział w krwawych bitwach i walkach toczonych na terenach ówczesnych Północnych Włoch (dzisiaj to tereny Słowenii, Albanii, Chorwacji). Wielu z nich poległo na polu bitwy. Było też wielu rannych spośród których część nawet po zakończeniu działań wojennych, już nigdy nie powróciła do swoich domów.

Scena druga przedstawiała jedną z potyczek frontu wschodniego pomiędzy Legionistami Polskimi, a wojskami carskimi, gdzie podczas strzelaniny i walki na bagnety wychodzi na jaw, że wszyscy mówią po Polsku, gdyż do wojska carskiego zostali wcieleni także Polacy. Okazuje się, że na polu bitwy brat strzela do brata…

Scena trzecia to powrót z wojny. Mężczyźni, którzy ocaleli powrócili do domów, do matek, sióstr i żon. Powroty były bardzo długie i bardzo trudne. Walczący na froncie wschodnim wracali koleją do Krakowa, a walczący na zachodzie po rozwiązaniu pułków starali się dotrzeć do Dunaju a następnie idąc pod prąd rzek wędrowali pieszo dolinami Dunaju, jego dopływu Wagu i docierali na pobliską Orawę. Wyniszczeni trudami wojny w drodze nie raz umierali zostając w bezimiennych grobach na trasie wędrówki, pogrzebani przez współtowarzyszy niedoli. W scenie tej widzieliśmy radość krewnych tych, którzy szczęśliwie wrócili, i rozpacz rodzin, którym powracający przynieśli wieści o śmierci na polu walki ich bliskich i wiadomość, że nie mają na co czekać bo osoby, na które czekają już nigdy nie zawitają do rodzinnego domu… Zostali na wiecznej warcie gdzieś daleko, daleko od domów i bliskich, walcząc o naszą wolność.

Aby w sposób szczególny uczcić 100-tną rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości na koniec widowiska rozwinięto flagę Polski, odśpiewano Hymn Narodowy i oddano salwę honorową na cześć wszystkich, dzięki którym żyjemy w wolnej i niepodległej Ojczyźnie.

Przedsięwzięcie zostało zrealizowane przez pracowników Skansenu w Sidzinie – Muzeum Kultury Ludowej i było możliwe dzięki ogromnemu zaangażowaniu Pań ze Stowarzyszenia Gospodyń „Sidzinianki” z Sidziny oraz mieszkańców Sidziny: Szymona Nieużytka, Pawła Stramka, Bartłomieja Tempki, Tomasza Białonia, Joachima Czarnego.
W przygotowanie rekonstrukcji historycznej zaangażowane zostały profesjonalne grupy rekonstrukcyjne: „ Powstaniec Śląski” z Wodzisławia Śląskiego, „ Barwa i Broń” z Cieszyna, Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznych z Limanowej oraz grupa rekonstrukcyjna z Lublina.

Zamysłem twórców widowiska było uświadomienie jak ogromną wartością jest wolność, która tak drogo została okupiona zdrowiem czy życiem walczących o jej odzyskanie. W I Wojnie Światowej walczyło bardzo wielu naszych pradziadków czy dziadków i los każdego z nich i każdej rodziny stanowi osobną kartę historii naznaczoną śmiercią, krwią i ogromnym ludzkim cierpieniem.

 

FOTORELACJA:

https://www.facebook.com/gmina.bystra.sidzina/photos/pcb.1294094450715752/1294065790718618/?type=3&theater

 

---

TEGOROCZNY KONKURS

NA NAJPIĘKNIEJSZY WIANEK Z OSTATNIEGO NIESZPORU

W czwartek 7 czerwca uczestnicy Mszy Świętej kończącej Oktawę Bożego Ciała -mieszkańcy Bystrej Podhalańskiej i Sidziny złożyli własnoręcznie wykonane wianki, pełne ziół i kwiatów, w punktach odbioru tj. w bibliotece w Bystrej Podhalańskiej oraz w remizie w Sidzinie.

Łącznie w Bystrej Podhalańskiej zebrano 26 wianków, natomiast w Sidzinie 41.

Komisja konkursowa, biorąc pod uwagę zgodność wianków z tradycją i estetykę wykonania, wybrała najpiękniejsze wianki. Zarówno twórcy najładniejszych wianków, jak i pozostali uczestnicy konkursu otrzymali nagrody rzeczowe.

Konkurs jest żywą prezentacją kultu robienia wianka oraz wiary w jego przeznaczenie. Cieszymy się, że zwłaszcza dzieci tak chętnie w nim uczestniczą.

---

Z przyjemnością informujemy o wyróżnieniu dla naszego skansenu:

Skansen w Sidzinie – Muzeum Kultury Ludowej

otrzymał honorowy tytuł „Mecenas Kultury Powiatu Suskiego”

WIĘCEJ MOŻNA PRZECZYTAĆ: https://www.powiatsuski24.pl/wydarzenia/powiat/rozdanie-nagrod-za-dzialalnosc-w-dziedzinie-kultury/xn1

---

O tym jak spędziliśmy dzień dziecka

Wieczorem 1 czerwca spotkaliśmy się w sidzińskim muzeum, aby tam bawić się przy muzyce wiatrem i wodą pisanej – szantach w wykonaniu znamienitego poety i pieśniarza  Pawła Orkisza. Tego wieczoru klimat skansenu był niesamowity, nieporównywalny do żadnego innego. A sam artysta dał się poznać nie tylko jako wybitny muzyk i profesjonalista, ale także jako ciepły i serdeczny człowiek.

Liczną grupę słuchaczy stanowili harcerze z ZHP Hufca Jordanów im. A. Kamińskiego, którzy dzięki swej energii wypełnili przestrzeń i dodatkowo ocieplili atmosferę.

fot. J.Motor

film do obejrzenia: https://www.facebook.com/photo.php?fbid=370507300103942&set=a.100648897089785.1073741827.100014340240736&type=3&theater

autor filmu: T.Białoń

---

“CUDEŃKA” NA KIERMASZU ŚWIĄTECZNYM

W przedświątecznym klimacie odbyła się kolejna edycja naszego Jarmarku Bożonarodzeniowego. Tym razem spotkaliśmy się w Bystrej Podhalańskiej, by pokazać mieszkańcom twórczość lokalnych artystów i zachęcić ich o nabywania świątecznych ozdób.

W niedzielę 17 grudnia na parkingu obok kościoła parafialnego w Bystrej Parafialnej już od rana było tłoczno i kolorowo – mali i duzi twórcy z terenu naszej gminy przygotowywali swoje stoiska, eksponując wspaniałe, ręcznie wykonane bombki, choinki, wianki, stroiki i wiele, wiele innych niezwykłych prac.

Jak się okazało – na mieszkańców Bystrej Podhalańskiej można liczyć – z każdą kolejną godziną stoiska pustoszały, mało kto przechodził obok obojętnie, a na koniec twórcy wracali do domów właściwie bez żadnych pakunków, gdyż większość ozdób została sprzedana.  Ten fakt bardzo nas cieszy, tym bardziej, iż znaczna część zebranych środków została przeznaczona na cele charytatywne.

Z serca dziękujemy osobom, które zaangażowały się w organizację naszego kiermaszu.
A w związku z zbliżającymi się świętami, życzmy sobie takiej właśnie współpracy w przyszłości.

GALERIA>>>

fot. Anna Nieużytek

---

NIEZWYKŁE WYRÓŻNIENIE DLA NASZEGO SKANSENU…

Przygotowując się do obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa, które zorganizowaliśmy w naszym skansenie w trzeci weekend września nie spodziewaliśmy się, że nasza praca zdobędzie tak duże uznanie w oczach organizatorów dorocznego wydarzenia, które odbywa się przecież w całej Europie!

Europejskie Dni Dziedzictwa to wspólna inicjatywa Rady Europy i Unii Europejskiej, którego początki sięgają 1991 roku. Pierwsza edycja Europejskich Dni Dziedzictwa w Polsce odbyła się początkiem lat 90. XX wieku i od tego czasu popularność tego największego w Europie wydarzenia o charakterze edukacyjno-kulturalnym nie słabnie. Od ponad 20 lat na terenie całej Polski we wrześniowe weekendy odbywają się imprezy plenerowe, koncerty i wystawy tematyczne, które przygotowują różne instytucje, stowarzyszenia, a nawet osoby indywidualne. W bieżącym roku tylko w naszym kraju odbyło się ponad 1200 wydarzeń, które zgromadziły ćwierć miliona osób – liczby te pokazują skalę przedsięwzięcia.

https://sucha24.pl/wydarzenia/bystra-sidzina/item/7965-sidzina-wyrozniona-podczas-europejskich-dni-dziedzictwa

---

DZIEŃ PAPIESKI – 22 PAŹDZIERNIKA 2017R.

22 października wieczorem zgromadziliśmy się w kościele parafialnym w Sidzinie, aby kolejny raz połączyć się w modlitwie, dziękować Bogu za dar Wielkiego Rodaka– Świętego Jana Pawła II i wypraszać u Niego łaski potrzebne każdego dnia.

Uroczystość rozpoczął koncert pieśni religijnych dla Ojca Świętego w wykonaniu chóru Ego Et Tu i zespołu By-Arts z Zespołu Szkół im. św. Jana Kantego w Bystrej Podhalańskiej.

Następnie odbyła się uroczysta Msza Święta. Na zakończenie z różańcami w ręku udaliśmy się w stronę pomnika, by złożyć kwiaty i znicze.

---

Lekcja historii w sidzińskim Skansenie

17 września Skansen w Sidzinie-Muzeum Kultury Ludowej zorganizował plenerową lekcję historii. Okazją do spotkania stały się Europejskie Dni Dziedzictwa, których skansen od kilku lat bierze udział, jak również 50-ta rocznica powstania izby pamięci gromadzącej pamiątki z okresu wojny, znajdującej się na terenie skansenu.

Obchody rozpoczęło odsłonięcie pamiątkowej tablicy poświęconej pamięci pana Adama Leśniaka – twórcy muzeum i pomysłodawcy izby pamięci. Tablicę odsłonili wspólnie – pani Ewa Babiarz (córka pana Leśniaka) oraz Wójt Gminy – pan Stanisław Tempka.

Spotkanie stało się świetną okazją do wspomnień i przedstawienia krótkiej historii naszych terenów. Głównym punktem programu było widowisko rekonstrukcyjne obrazujące wydarzenia, rozgrywające się na terenie naszych miejscowości w styczniu 1945r., na trzy dni przed zakończeniem wojny.

Inspiracją do stworzenia scenariusza rekonstrukcji były autentyczne wydarzenia z 25 i 26 stycznia 1945r., które miały miejsce w Bystrej Podhalańskiej i w Sidzinie. Fakty historyczne zostały zebrane na podstawie zeznań świadka i uczestnika wydarzeń (pana Brysia) i spisane przez pana Tadeusza Uczniaka.

Iskrą zapalną do wydarzeń z stycznia 1945r. było zaatakowanie przez mieszkańców niemieckiego samochodu (na roli Makówka w Sidzinie). W odwecie za tę akcję oddziały Niemców i ukraińskich Własowców dokonały pacyfikacji wsi.

Celem organizatorów było przedstawienie powagi sytuacji i pokazanie grozy – nieszczęścia tamtych wydarzeń.

Zgromadzona licznie publiczność milknąc z każdym kolejnym strzałem oddanym z karabinów, przeniosła się w czasie by poczuć tragizm sytuacji, w jakiej znaleźli się nasi przodkowie. Widok żołnierzy niemieckich dobijających się kolbami karabinów do drzwi drewnianych chałup, by za moment wyrzucić z nich mieszkańców i ustawić w rzędzie do rozstrzelania, przyprawił każdego widza o dreszcze. Zupełnie tak samo jak widok klęczącego przed niemieckim oficerem Karola Sławińskiego (w którego postać fantastycznie wcielił się pan Tadeusz Uczniak), proszącego o łaskę darowania życia zakładnikom.

Do udziału w wydarzeniu zaangażowani zostali mieszkańcy Gminy oraz profesjonalne grupy rekonstrukcyjne. Z serca dziękujemy wszystkim, którzy pomimo niesprzyjającej pogody poświęcili czas by przygotować tę krótką lecz wartościową lekcję historii.

Pozwolimy sobie w tym miejscu na personalne przedstawienie mieszkańców, którzy przyczynili się do zrealizowania naszej rekonstrukcji, są to: Tadeusz Uczniak, Maria i Jan Trzop, Maria i Józef Stramek, Dorota i Grzegorz Czarny z córką Judytą, Kazimiera i Bolesław Czarny, Jadwiga i Józef Czarny, Zofia Kulka z wnuczkami Olą, Amelką i Marlenką, Kazimiera Maj, Teresa Mrózek, Barbara Mrózek, Jacek Matyasik, Jan Tempka, Tomasz Białoń, Zbigniew Kordyl, Joachim Czarny, Krzysztof Lipka, Paweł Stramek, Tomasz Klimala. Serdecznie dziękujemy im za pomoc, a w przyszłości zapraszamy do współpracy przy różnego rodzaju przedsięwzięciach również innych mieszkańców.
Spotkanie zakończyło wspólne śpiewanie żołnierskich i patriotycznych piosenek, któremu przewodziły dzieci i młodzież z Bystrej Podhalańskiej, rozwijające się na co dzień pod czujnym okiem pana Marka Kijanki.

Także tego dnia została zorganizowana zbiorka datków, mająca na celu wsparcie finansowe chorego na stwardnienie rozsiane mieszkańca Sidziny. Dziękujemy strażakom z OSP Sidzina oraz członkom Hufca Jordanów za pomoc w przeprowadzeniu akcji. Dzięki ludziom dobrej woli udało się zebrać 1648,89 złotych. Całość została przekazana choremu.

Zdjęcia do obejrzenia tutaj >>>

Pamiątkowy film do obejrzenia tutaj >>>

---

„Między dawnymi a nowymi czasy”

Rokrocznie Stowarzyszenie Tradycja i Natura przy współudziale Skansenu w Sidzinie organizuje plenerową imprezę „Między dawnymi a nowymi czasy” . 13 sierpnia można było ciekawie, miło i interesująco spędzić czas w tym urokliwym miejscu.

Data, wbrew przesądom okazała się szczęśliwa. Było ciepło, pogodnie i słonecznie, więc Skansen przez całe niedzielne popołudnie wypełniały odgłosy śmiechu, rozmów i muzyki.
Kto lubi rękodzieło artystyczne i ludowe mógł zobaczyć przepiękne koronki, obrazy malowane na desce i płótnie, kwiatki z bibuły, wyroby wikliniarskie ręcznie wykonaną biżuterię.
Dzieci mogły pomalować buźki i otrzymać balonikowe „łamańce”. Chętni mogli wziąć udział w warsztatach artystycznych: wicie wianków z żywych, polnych kwiatów, malowanie i poznawanie ziół. Jak zwykle dużą popularnością wśród najmłodszych cieszyła się zagroda z żywymi owieczkami i królikami.

Panie ze Stowarzyszenia zadbały o podniebienia wszystkich którzy w tym dniu odwiedzili Skansen. Na stoiskach kulinarnych znalazły się przepyszne domowe ciasta, tradycyjne zupy: rydzowa i sałatowa, placki pieczone na blasze z serem i masłem, wiejski chlebuś ze smalcem, sidzińskie „syrki”, oscypki, sidziński „kołoc” i inne smakowitości. Skosztować można było także naparów ziołowych. Można tez było zapoznać się z kuchnią włoską i obyczajami Południowej Europy.

Przysłuchać się można było wierszom i opowieściom pisanym gwarą góralską.

Całej imprezie przygrywał zespół „Walor”, prezentując wpadającą w ucho muzykę biesiadną i ludową.

 

Zdjęcia do obejrzenia tutaj >>>

---

Noc świętojańska i “Czar smaków i czasów minionych”

Wieczór Wigilii św. Jana –  23 czerwca 2017 – w Skansenie w Sidzinie – Muzeum Kultury Ludowej upłynął pod znakiem tradycyjnego wicia wianków. Przy sprzyjającej pogodzie w przepięknej scenerii, uwite wianuszki popłynęły z nurtem strumyka. Zgodnie z tradycją wianki na wodę puszczały dziewczęta i osoby stanu wolnego. Wieczór spełnił też rolę edukacyjną – panie ze Stowarzyszenia Gospodyń „Sidzinianki” uczyły wicia tradycyjnych wianków osoby z młodszych pokoleń. Były też piosenki i pyszna kiełbaska z grilla. Kto nie był niech żałuje, gdyż następna okazja zobaczyć to na żywo będzie dopiero za rok.

W dniu 25 czerwca Skansen znów rozbrzmiewał śpiewem i muzyką, a nad zabudowaniami unosił się zapach tradycyjnych potraw. Podczas corocznej imprezy pt. „Czar smaków i czasów minionych”  uczestnicy mogli po raz kolejny odbyć swoistą podróż w czasie i w przestrzeni, słuchając muzyki ludowej w wykonaniu rodzimych muzykantów  podgrywających pod kierunkiem pana Władysława Biedrawy – kontrabas, Kasia Trzop – skrzypce, bracia Wojtek i Krzysztof Lipkowie – akordeon i skrzypce, Joachim Czarny- dudy.

Podczas spotkania rozstrzygnięty został także konkurs na najpiękniejszy wianek z ostatniego nieszporu. I tak, jury ustaliło, że w tym roku najpiękniejsze wianki (1-wsze miejsca) przygotowane zostały przez: Martynkę Ryś z Bystrej Podhalańskiej i Pawełka Gałkę z Sidziny.

Na skansenowej scenie wystąpiły również panie ze Stowarzyszenia Gospodyń „Sidzinianki” w spektaklu pt. „Dawnych zwyczajów czarowna moc”, a chwile potem gospodynie podawały placki na blasze i zupę z sałaty na serwatce, zaś uczestnicy imprezy mogli posłuchać koncertu zespołu „Tryptyk’’, grającego muzykę etno –folk.

Wielką atrakcją dla najmłodszych uczestników imprezy był konik z KS „Bór” z Toporzyska oraz warsztaty plastyczne. Odważni mogli także spróbować swoich sił w przędzeniu lnianych nici.

 

 

---

ROZPOCZYNAMY WYSOKI SEZON!  🙂 

 

Z dniem 1 maja rozpoczęliśmy sezon wysoki w naszym skansenie. I choć największy ruch turystyczny dopiero przed nami, to od początku roku gościliśmy już kilkaset osób – były to zarówno grupy zorganizowane, jak i osoby indywidualne. Oznacza to, że nasza „perła kultury” cieszy się dużą popularnością wśród turystów.

 

Chcielibyśmy jednak, aby odwiedziny w skansenie stały się także ważnym punktem życia wszystkich mieszkańców gminy. Nasze muzeum przyciąga szeroką ofertą wydarzeń kulturalnych (letnie imprezy plenerowe, posiady regionalne, warsztaty, itp.), niepowtarzalnym klimatem i bogactwem przyrodniczym (interesujące są zwłaszcza ziołowe ścieżki edukacyjne). Każdy znajdzie z pewnością coś dla siebie.

Tutaj, na łonie natury, można spędzić naprawdę wspaniałe chwile, a korzystając z możliwości jaką dają liczne obiekty i eksponaty skansenowe – pochylić się na chwilę nad przeszłością i dowiedzieć się czegoś nowego o życiu naszych przodków.

 

U nas można także usiąść przy grillu lub tradycyjnie – rozpalić ognisko. Teren sprzyja także przeprowadzaniu zabaw ruchowych (można pobiegać, a nawet zagrać w piłkę).

 

Choć w najbliższym roku w skansenie przewidujemy realizację kilku zamierzeń inwestycyjnych,  to prace z nimi związane z pewnością nie będą przeszkodą w przyjmowaniu gości.

 

Pamiętajmy – skansen to dziedzictwo, które jest spuścizną naszych przodków. Tylko od nas zależy jak będziemy szanować ten dar i jakie miejsce zajmie w naszym życiu. Przecież chcemy traktować go jako element naszej tożsamości, jako cenny skarb którego inni mogą nam jedynie pozazdrościć.

 

Dlatego odwiedzajmy nasze muzeum sami, z rodziną czy z przyjaciółmi. Niech wolne niedzielne popołudnie wypełni się magią wizyty wśród starych, drewnianych chałup, wkomponowanych bajkowo w leśny krajobraz rozciągający się nad urokliwym potokiem. Warto chociażby usiąść na ławce i wsłuchać się w naturalne dźwięki lasu, kojący szmer wody i w miarowy stukot młyńskiego koła wodnego.

---

JARMARK WIELKANOCNY 2017 W SIDZINIE

W przedświątecznym klimacie, w niedzielę  26 marca, odbył się już po raz drugi Jarmark Wielkanocny, który cieszył się znacznie większą popularnością niż kiermasz zorganizowany w ubiegłym roku w skansenie.

Ręcznie robione palmy wielkanocne,  stroiki, jajka i kartki świąteczne wyeksponowane zostały na kiermaszu obok kościoła parafialnego  w Sidzinie. Każdy mógł znaleźć coś dla siebie – gama kolorów i różnorodność wzorów zachwycała.

Wszystkie dekoracje wykonane były przez dzieci i młodzież ze świetlicy w GOKPTiS, świetlicy w Górnej Sidzinie u sióstr, świetlicy GOPS w Bystrej Podhalańskiej, kółka misyjnego oraz dorosłych twórców z terenu gminy.

Mamy nadzieję, że kiermasze na stałe zagoszczą w naszym kalendarzu wydarzeń, a mieszkańcy będą coraz bardziej otwarci i docenią wyższość własnoręcznie wykonanych prac nad ozdobami masowo produkowanymi, jakie można zakupić w sklepie.

Kolejny jarmark świąteczny – bożonarodzeniowy odbędzie się w grudniu w Bystrej Podhalańskiej. Już dziś serdecznie zapraszamy wszystkich do udziału w nim.

---

 Legenda „Złota Rybka”

 Jan Dybek co pstrągi łowił coby je susyć chodzował na pozdus rzyki od kościoła ku górze bo tam potoków bocnych wiela. Kij cienki ale gipki mioł, snurek ze lnu, kawałek blaski ciynkie i robocka na nim. Piyknie brały te rybki toć już 58 ususył i we wyndzarni pod brzyskiem trzymoł. Razu jednego, a była to Wielgo Sobota posedł zaś na te rybki bo mu dwók brakowało coby sprzedać Jordanowskim panom, a mioł uradzone na 60 pstrąngów na wtorek co dowizić. Trafił tak chodząc pod spere co to wonwóz jest to i głymboko dziurę woda wybiła. Siod tam na kamiyniu i patyckiem machał. Siedzi to patrzy, a to listek przepłynie, to jakoś ptosyna zaświrgota, to zasiok jakoś muska przeleci i jes juz cheba za kwadrans. Nagle pocynało kija brać ku dołowi, Jasiek pocon ciągnąc ale nie kciało iś ku górze. Zapar sie nogami ło kamiyj i sarpnoł błysk, błysk na końcu złoto rybka się miyni ockami przewraco i pocyno godać

   „Jasienku, Jasienku puść mnie nie ubijoj, a dom Ci skrzynię klejnotów i bede Twoja ino mnie jako żone weź do chałupy swoje”.

– Jasiek pyto „A kany to ta skrzynio co je tu nie widze”?

– a rybka  „ A to jutro o ty samy porze idz sześ miedzy wyzy bez sume, tam bedzie na Ciebie cekała”.

Jasiek zaprzął rybke do kapelusa i w becce przed chałupom ostawił do rania „ uwidzem to cy ta rybka prowde godo, a jak niy to ją panom we wtorek sprzedom”.

Południe nadchodziło posedł Jasiek ku becce i godo

„no złota rybko moja Ty kochano kany to te skrzyni mom sukać”?

–  rybka godo:„Idz na te miedze Tympkowo szósto od rzyki w samo południe to Ci się skrzynia objawi”.

Jasiek posedł i faktycznie skrzynio jes ale sie nie otwiero. Wzion jo na ramie i do chałupy ku rybce przyniós i godo

„ No rybko skrzynio jes ale nie idzie je łotworzyć”

– rybka na to  „ a bo to mnie pocałować musis i do chałupy jako żone wziąć i tak traktować”.

Jasiek gymbe przekrzywił trosku bo toć ryba nie baba ale na skrzynie jednym okiem poziyro to go skusiło i pocałował. Skrzynia sie łotwarła i srybra, złota i talarów tam mrowie i korale, perły i różne cudeńka tam były. Wzion Jasiek rybke do chałupy , a skrzynie do izby pod okno doł coby lepi widzieć te świecidełka. Rybka hyc na chałupe i gospodarzyć poziyro.

 „Jaśku ty mój weź to łóżko wyniś w pole bo od dziś nie tak bedziemy sypiać. Przyniyś koryto to do ubicio świnie, nalyj wody i ustow tom ka stało łóżko”.

Jasiek się zdziwił – „jako to rybko we wodzie bedemy spali”?

 – a rybka „tak Jasiu ja tak sypiam,a Ty ze mną musisz”.

Jasiek się po głowie  podropoł i jednym okiym na koryto na polu patrzy, a drugim na skrzynie i godo

„ A niek ci będzie za takie piniondze to moze poźni jakie lepse koryto kupie z wygodami”.

Spali tak w tym korycie do rana. Łokropnie połumany wstał, woda mu w kości wesła, palce spuchły, zymbami trzynsie ze zimna. Pobawił się trosku tymi świecidełkami i przesły mu syćkie boleści. Rybka skocyła na chałupe i do garków sie bierze za gotowanie. Jasiek rod co to choć ochotno do roboty ta jego gosposia bedzie. Posedł sobie posługe po stajni i zagrode opatrzyć. A że to drugi dziyn świont był to na łobiod więcy się jadło. Wraco Jasiek do chałupy, a tu garnków znawstawionych pełno po nalepie. Jasiek siod rod na ławie i godo

“rybko Ty moja aleś nawarzyła mi przysmaków”

– a rybka  „oj tak Jasicku syćko to dla Ciebie” 

a Jasiek na to „no to daj to po jednym gordzu będem próbować” . „A co to tam jes”?-  pyto Jasiek

– „a rosół Jaśku” godo rybka – „a na późni miynso”.

„A piyknie rybuś piyknie” – Jasiek się uciesył „a daj ta a raźno bom łokropnie głodny”. Rybka na stół dała miske, patrzy Jasiek na rosół jest ale muchy tam pływają, pająki i kokony grube. Wrzasnął Jasiek zdziwiony „a coż to za rosół”?

– a rybka na to „a Jasiu ja rybka takie rosoły jodom, a Ty musis ze mną”.

Jaśkowi żołondkiym krzywiło ale okiym rzucił na skrzynie i myśli „za takie talary to jo moze jaki młynek kupie późni to choć zmiele te roboki co byk je nie poznoł jak jiym” – zamknął łocy i zjod. „No to teroz rybuś dej ta miynso bo te roboki  małe były tom głodny”. Rybka miske kładzie a tu scury zdechłeleż o co to je tydziyń tymu widzioł na rzyce – widzioł. Jasiek nadskocył na stołku i godo „ a co to rybuś  mo być”?                              

– a rybka na to „ miynso ja rybka takie jem to i Ty ze mną”. Jasiek sie az cofnoł ale, ze za nim ta skrzynia stała  zaś popatrzył na te talary i myśli „jo za te talary to te scury na najlepsy pszynicy wychowom to moze bedą mni chore dlo mnie” – i zjod.

A ze to z babom trza iść pod pachę na sume do kościoła to wzion rybke pod pache , nawdzioł kabot i przed som ołtarz posed bo tam zawse siadował. Rybka ta bez wody cuchni łokropnie toć i śmierdziało na cały kościół i ludziska sie popatrywały cy to Jasiek jakie choroby dostoł, cy to sie ino co innego stało! Jasiek przez zakrystyje poseł bo mu wstyd było ale pomyśloł  „co bede za drzwiami u kościoła stowoł to moze nie bedzie tego smrodu cuć”. Jodł te roboki Jasiek i społ  w ty zimny wodzie aż do soboty. Rano wstaje, a tu w korycie pełno ikry rybka zniosła. Jak sie Jasiek połapał kielo to kołysek bedzie musioł zrobić, gymb nakarmić, wesel wyrobić, to rybke capnoł do kufra  z tom ikrom i skarbami wrzucił, zamknoł  i wartko odniós tam ka znalazł.

Jak kto chce to ino iś i brać na 6 miedzy od rzyki na Tympkowym Groniu w Wielgo Niedziele przez sume.

Jasiek cheba nie sytkę te ikre sie pozbył bo trosku wpadło do wody i z wodom w świat popłynęła i co jakiś cas trafiają sie takie „złote rybki” co to z daleka piyknie śwyco, a jak je do chołupy weźmie to Ci cały majątek przysiadno i z dziadami pusco!

---

  SIDZINA I JEJ TAJEMNICE UKRYTE W ZIEMI

       W trakcie tegorocznych prac restauracyjnych muru otaczającego kościół św. Mikołaja w Sidzinie, podjętych z inicjatywy Proboszcza Ks. Józefa Bafii, prowadzony był również nadzór archeologiczny nad wszelkimi pracami ziemnymi. Prowadził je Archeolog Mariusz Biel. Dzięki temu udało się zadokumentować szereg bardzo ciekawych odkryć.

Najważniejszym z nich jest odnalezienie fundamentów najprawdopodobniej drugiego w tym miejscu kościoła (p.w. św. Mateusza), konsekrowanego w (1646 r.), jak podają źródła, a więc w czasie, gdy Proboszczem w Sidzinie był Ks. Mateusz Bernacki (w latach 1464-1450). Zachowały się wszystkie mury fundamentowe prezbiterium (wraz z murami oporowymi), jak i zakrystii od strony północnej. Odkryto je przypadkowo w trakcie pogłębiania ziemi po zewnętrznej stronie muru przykościelnego w celu zaizolowania fundamentów tego muru, pomiędzy stacjami VI i VII, od strony terenu obecnie określanego jako cmentarz choleryczny – czyli na północny-wschód od kościoła. Pod częścią naziemną muru przykościelnego odkryto wówczas dwa poprzecznie do niego biegnące murki, które od razu zasugerowały, że mogą być pozostałością po jakiejś innej budowli. Podjęto więc prace poszukiwawcze w celu najpierw sprawdzenia, czy mury te dalej się kontynuują, a gdy to się potwierdziło, także prace w celu odnalezienia narożników tej budowli. Ponieważ teren tzw. cmentarza cholerycznego jest pochyły, ze spadkiem w stronę wschodnią i północną, mury owe (niemal wszystkie) odnaleziono tuż pod powierzchnią trawy. Następną czynnością było sprawdzenie głębokości odkrytych fundamentów. Wykonano więc sondażowy wykop w narożniku wschodnim odkrytych fundamentów, od wnętrza pomieszczenia. Okazało się, że odkryte mury fundamentowe sięgały do ok. 1 m w głąb. W trakcie tych czynności natrafiono też na dwa groby szkieletowe (w stanie szczątkowym), które potwierdziły (wraz z architekturą budowli i analogią), że są to fundamenty starego kościoła. Ponieważ odkryte mury ustawione są niemal na linii murów prezbiterium obecnego kościoła z (1.poł. XIX w.), który nie jest (co było powszechne od czasów nowożytnych) zorientowany wedle średniowiecznych zasad ołtarzem w stronę wschodnią, czyli w stronę Grobu Chrystusa w Jerozolimie, uznać należy, że odkryte fundamenty należą do drugiego kościoła, jaki powstał w Sidzinie w tym miejscu, a więc w czasach już nowożytnych (w XVII w. – o czym wspominają źródła). Pierwszy kościół sidziński w tym miejscu, powstały wg źródeł w (1583 r.), mógł być orientowany na wschód, a zatem w innym miejscu niż odnaleziony. Nie jest jednak pewne, że mogą być zachowane jakieś fundamenty po tamtym kościele, gdyż kościół ów mógł nie mieć fundamentów, gdyż był drewniany – o czym wspomina wizytacja biskupia z (1598 r.), czyli że ściany jego mogły być postawione bezpośrednio na podwalinach drewnianych (przyciesiach), które sadowiono bezpośrednio na ziemi. Ślad po tamtym kościele mógłby wyznaczyć co najwyżej układ grobów ułożonych na osi wschód-zachód. Problem jednak w tym, że szkielety w tutejszej ziemi ulegają dość często niemal całkowitemu rozkładowi.

Dowodem na to mogą być odkrycia po zewnętrznej stronie muru przykościelnego, od strony wschodniej. Mur na odcinku między stacjami IX i X został całkowicie rozebrany (wraz z fundamentem), bo był w złym stanie (był niestabilny), by wymurować go na nowo z tego samego historycznego kamiennego materiału. Dzięki temu natrafiono na najmłodszy (prawd. z XVIII w.) poziom grobów szkieletowych dawnego cmentarza przykościelnego, który znajdował się tu na głębokości 1,60 m (mierząc od poziomu obecnego terenu przykościelnego). Odkryte groby były w bardzo złym stanie, prawdopodobnie z powodu wysokiego stopnia zakwaszenia tutejszych gleb (ph); bo właśnie w takich glebach kości szkieletów ulegają niemal całkowitemu rozkładowi. Dodatkowym interesującym osiągnięciem w tym wypadku było ustalenie, że groby te odkryte zostały na zewnątrz obecnego (XIX-wiecznego) muru przykościelnego, co oznacza, że dawny cmentarz wokół kościoła był większy niż obecny teren przykościelny zamknięty wymienionym murem.

Ostatnim z najciekawszych odkryć dokonanych w czasie tegorocznych prac ziemnych było odnalezienie kamiennej symbolicznej płyty pamiątkowej (kommemoratywnej) przy murze przykościelnym od wnętrza terenu przykościelnego, przy stacji XIII (od południa). Płyty kommemoratywne były to płyty wykonywane ku czci zmarłego, umieszczane we wnętrzach kościołów szczególnie w (XIX wieku), a więc niedługo po tym jak wszedł nakaz przenoszenia cmentarzy z dala od kościołów i siedlisk ludzkich, ze względu na zagrożenie chorobami. Były one pewnego rodzaju kontynuacją tradycji umieszczania płyt grobowych, nagrobków z napisami nad grobem zmarłego pochowanego pod posadzką w kościele. Ponieważ nie mogło być już wówczas grobu we wnętrzu kościoła umieszczano tylko taką symboliczną płytę, wspominającą o zmarłym. Napis na płycie odkrytej na terenie przykościelnym w Sidzinie został wykuty w czarnym marmurze. Oto jego treść: „DUSZE S. PAMIĘCI MARCINA I MARIANNY RODZICÓW AGNIESZKI ŻONY JANA MOTORA JÓZEFA I ZOFII PASTERNAKÓW POLECA JE MODŁOM! WDZIĘCZNY SYN KSIĄDZ JÓZEF MOTOR PLEBAN W PODGÓRZU Z BRATEM KAZIMIERZEM 1849”. Z opisu tego wynika, że fundatorzy odnalezionej płyty, Ksiądz Józef Motor i jego brat Kazimierz Motor, byli synami Jana Motora i Agnieszki (z domu Pasternak). Poświęcili ją oni rodzicom swej Matki Agnieszki, czyli swoim Dziadkom, Marcinowi i Mariannie Pasternakom. Jak słusznie zauważył Ks. Józef Bafia (obecny proboszcz Sidziny) brak na niej mowy o tym, iż Marcin i Marianna są zasłużeni dla Sidziny lub tp., co też nie było to typowe dla płyt umieszczanych w kościołach. Odstępstwa od tego mogły jednak następować w przypadku płyt pamiątkowych (XIX-wiecznych). Jak jednak płyta ta znalazła się przy murze przykościelnym? To pytanie chyba nigdy nie zostanie wyjaśnione. Leżała ona wraz z przystawionym do niej kawałkiem płyty trylinkowej (dawnej chodnikowej), stosowanej w budownictwie (w latach 70-tych do 90-tych XX w.), przy stacji XIII i przy murze przykościelnym, co oznacza, że użyto ją do budowy prowizorycznego chodnika przymurnego – zwłaszcza, że ułożono ją napisem do ziemi. Kto i dlaczego to zrobił? Gdzie wcześniej była ta płyta? Z informacji starszych mieszkańców Sidziny dowiedziałem się, że po (roku 70-tym XX w.) nie było takiej płyty wewnątrz kościoła; nie mogła więc być ściągnięta ze ściany kościoła w trakcie prac remontowych, przeprowadzonych w jego wnętrzu (w latach 1985-1987 XX w.). Może więc płyta ta nigdy nie została powieszona w kościele, tylko odłożona gdzieś w jego zakątkach, a dopiero w okresie (lat 70-90-tych XX w.) wykorzystano ją jako płytę chodnikową. Ze źródeł wiadomo mianowicie, że fundator owej płyty, Ks. Józef Motor zeznawał przeciw innym księżom-działaczom niepodległościowym – i być może właśnie dlatego płyty tej nigdy nie zawieszono w kościele, zwłaszcza, że Sidzinianie byli patriotami, czującymi przynależność do Polski, o czym może świadczyć fakt, iż w czasie tzw. Rabacji Galicyjskiej (roku 1846), Sidzinianie dawali schronienie uciekającej szlachcie polskiej. Ks. Józef Motor w latach (1849-1854) był proboszczem parafii św. Józefa w Podgórzu – zapewne krakowskim Podgórzu, gdyż dopiero w (roku 1915) Podgórze (w latach 1784-1915 odrębne miasto) włączono do Krakowa jako osobną dzielnicę. Na płycie wymieniony jest on jako „Pleban w Podgórzu”. A zatem musiał ją ufundować tuż przed nominacją na Proboszcza parafii Podgórza w tym samym roku. Jego ojcem chrzestnym był Józef Pasternak, co świadczy o dalekich i głębokich koligacjach rodziny Pasternaków z rodziną Motorów. Ks. Józef Motor, fundator znalezionej płyty pamiątkowej, zmarł w (roku 1855) na Probostwie w Podstolicach. O tym, że odnaleziona płyta była symboliczną świadczy fakt, że jest płaska, a właśnie takie były też płyty kommemoratywne, gdyż tylko w takiej formie nadawały się na zawieszenie na ścianie. Wszystkie nagrobki z (2.poł. XIX w.) znajdujące się na obecnym cmentarzu grzebalnym w Sidzinie mają formę prostopadłościennych kolumn z rzeźbą umieszczoną na szczycie. Datowanie odnalezionej sidzińskiej płyty wskazuje dodatkowo, że w (roku 1849) cmentarza już w kościele nie było. Czyli, że wówczas istniał już cmentarz grzebalny na terenie obecnym, po drugiej stronie drogi. Większość cmentarzy przenoszona była (zgodnie z dekretem o przenoszeniu cmentarzy poza kościół) już z (początkiem wieku XIX). Najstarszy nagrobek na obecnym cmentarzu grzebalnym w Sidzinie pochodzi z (roku 1851). Biorąc pod uwagę datowanie znalezionej symbolicznej płyty z (1849 r.), dowodzi to wszystko temu, że musiały być tu też i starsze groby, lecz się nie zachowały.

Dokonane w tym roku odkrycia archeologiczne, to tylko fragment zapomnianej historii Sidziny; historii, jak widać trudnej do odnalezienia nawet w zachowanych źródłach pisanych – historii niepisanej, którą nawet najmniejszy zabytek może odkryć na nowo i zapisać na kartach dotąd jeszcze nie zapisanych. A przecież to tylko fragment tego, co jeszcze może w sobie skrywać ta Sidzińska Ziemia.

Mariusz Biel , Kraków 30 VIII 2014 roku

fotografie archeolog Mariusz Biel

---

S-MKL 010419