„Żywoty Świętych Pańskich” z 1780 roku – historia niezwykłej księgi.
Jednym z wielu niezwykłych eksponatów jakimi może poszczycić się skansen w Sidzinie Muzeum Kultury Ludowej jest podarowany przez jedną ze starszych mieszkanek Sidziny oprawiony w skórę starodruk „Żywoty świętych Pańskich” tom I, autorstwa Piotra Skargi. W sposób szczególny w specjalnej laudacji dedykowany – Jaśnie Wielmożnym Tadeuszowi z Kozielska Ogińskiemu i Jadwidze z Załuskich Ogińskiej – Wojewodom Trockim – fundatorom dzieła. Księga wydana została w drukarni J.K. Mci działającej przy Akademii Wileńskiej i jest to 11 wydanie datowane na 1780 rok.
Na szczególną uwagę zasługuje obszerny wstęp sławiący mądrość pobożność i wiele cnót chrześcijańskich samych fundatorów. Jest także odezwa do czytelnika z której można wyczytać bardzo szeroko uzasadnioną zachętę do zapoznania się z treścią książki i do przyjęcia tego materiału bezkrytycznie. Jako główny, szeroko opisany argument za takim zgłębieniem treści, podano życie bez skazy samego autora dzieła, księdza Piotra Skargi. W wydaniu 11 znalazły się dwa opasłe tomy zawierające hagiograficzne treści dotyczące życia i śmierci świętych – opisujące historię osób uznanych przez Kościół Katolicki za święte, na każdy dzień roku przypada jeden lub dwoje świętych mu patronujących. Bardzo dokładna historia życia i śmierci poszczególnych świętych pańskich podawana była do kontemplacji ludowej wiernemu, który mógł za pomocą bogatych w treść i bezkrytycznych opisów ćwiczyć się w wierze, pogłębiać ją i czerpać wzorce do prowadzenia życia zgodnie z jej zasadami. Oprócz żywotów osób uznanych przez kościół za święte bardzo dokładnie opisana jest boskość Jezusa Chrystusa a także Jego Matki Maryi. Niezwykłość wydania podkreśla staropolski język, kształt druku i gruba skórzana, tłoczona oprawa zaś widoczne ślady intensywnego użytkowania dowodzą że wielu czytelników korzystało z zawartych w niej treści i czerpało z niezwykłego bogactwa przekazu.
Gdy zajrzeć w głąb księgi oczom czytającego ukazują się kolejno imiona świętych łącznie z rokiem śmierci bądź okresem życia na ziemi oraz bardzo wnikliwa analiza cnotliwego życia i śmierci . Można się dowiedzieć wielu szczegółów dotyczących dobroci, pobożności, niezłomności w wierze i czystości, można poznać niezwykłe dzieje wielu świętych dziś już nawet nie wspominanych. Można znaleźć dzieje np. Świętej Brygidy, Jakuba, Jana Kalibity, Doroty – której żywot i męczeńska śmierć opiewana jest do dziś w tradycyjnych przedstawieniach kolędowych charakterystycznych dla naszego regionu ( przetrwało u nas jako kolędowanie z sierotką). Sebastiana, królewny z Hirbenii niejakiej Dympny dziewicy, czy Samsona Rzymianina, większość to Święci z początkowych wieków chrześcijaństwa którzy ponieśli męczeńską śmierć za wiarę. Absolutnie niezwykła lektura, która pomagała w życiu naszym przodkom, była często jedynym źródłem prezentującym wiedzę o świecie chrześcijan, pokazującym wzory do naśladowania i rozmyślania, tego typu lektury stanowiły trwałą podstawę do nauki zasad życia i pobożności, która z rodzin przenosiła się na całe społeczności. W dniu 2 lutego w święto Matki Boskiej odsuwającej gromy czytamy o życiu Marii i jej niezwykłej sile objawiającej się w mocy odsuwania złego, symbolem potęgi Najświętszej Pani jest świeca – gromnica, której wiecznie żywy płomień stanowi metafizyczną łączność ze stwórcą. Na kartach przynależnych do pierwszych dni marca znajdujemy historię stworzenia świata i żywot Adama i Ewy z bardzo dokładnym obrazem dziejów utracenia raju. Jest też żywot Kaźmierza Królewica Polskiego z 1484.
Zaś w okolicy 25 marca znajdziemy szczegóły dotyczące Zwiastowania Najświętszej Marii Panny a także żywoty: Cyryla Jerozolimskiego Patriarchy z 355 roku czy Pacholęcia Szymona Trydeńskiego z 1475 roku.
Księga stanowi ogromny zasób treści i wiadomości o bardzo wielu osobach zaliczonych do grona świętych pańskich. Będziemy sukcesywnie przybliżać jej fragmenty, czy choćby imiona opisanych w niej osób, głęboko wierząc iż wzbudzimy zainteresowanie wydawnictwami o tematyce hagiograficznej, niekoniecznie starodrukami, które ciężko się czyta ale współcześnie wydawanymi czy udostępnionymi informacjami dotyczącymi życia i śmierci świętych. To ponad czasowa lektura dostarczająca wielu wartościowych tematów ale także pobudzająca do refleksji zwłaszcza dotyczących sfery duchowej ludzkiego życia.
Materiały źródłowe dotyczące pochodzenia księgi zaczerpnięto ze zbiorów cyfrowych NCK, oraz ze zbiorów WBC w Poznaniu.
Skansen w Sidzinie MKL ( JC)